Wat is boomloos?
Een boomloos zadel heeft letterlijk geen boom, de boom is het harde gedeelte in het zadel wat de vorm en de stevigheid geeft. Doordat de boom hard is, is het belangrijk dat het zadel perfect past omdat er anders drukpunten ontstaan. Een paardenrug veranderd echter continu door het dikker of dunner worden van het paard, verandering in bespiering en een winter of zomervacht. Daarnaast vraag je tijdens de trainingen continu andere bewegingen van het paard, maar de vorm van het zadel blijft gelijk door de harde boom. Een zadel met boom past zich niet aan bij deze veranderingen en bewegingen, waardoor drukpunten ontstaan onder het zadel waar het paard geheid last van heeft. In het begin past het zadel perfect en loopt het paard er goed onder, echter door de kleine veranderingen door het jaar heen zal het zadel langzaamaan meer klachten bij het paard geven. Vaak wordt er dan gedacht dat het vastzetten van de rug of schouders een rijtechnisch probleem is, want het zadel is tenslotte aangemeten door een professional. Echter is het 1x aangemeten en laat je het waarschijnlijk niet ieder seizoen opnieuw nakijken en opvullen. In dit geval bied het boomloos rijden dus de oplossing.
Vaak wordt er gedacht dat een boomzadel de druk beter verdeeld, en dit was vroeger ook wel het geval. Toen waren de boomloze zadels minder ontwikkeld als dat ze nu zijn. Echter momenteel verdelen de boomloze zadels de druk gelijk of zelfs wel beter dan bij een boomzadel. Wat je niet ziet bij een boomzadel is dat de beugelophanging vaak erg ver naar voor op de boom bevestigd is, waardoor je iedere keer dat je in de beugels gaat staan het zadel aan de voorkant naar beneden drukt. Daarnaast heb je te maken met punt-druk. Op het moment dat een boomzadel niet voor 100% past zal het meer druk uitoefenen op een klein stuk waar een boomloos zadel door de flexibiliteit die puntdruk meer zal verdelen.
Afhankelijk van de uitvoering van het zadel heeft het een betere drukverdeling of over een korter vlak. Druk over een korter vlak hoeft echter niet altijd verkeerd te zijn. Er zijn nieuwe studies die aantonen dat juist het deel van de rug waar je als ruiter zit het sterkte deel is, en dus ook de meeste druk van dragen. Ik kijk zelf het liefst naar de praktijk. Hoe ligt het op het paard, hoe reageert het paard en hoe gaat het na een paar keer rijden. In mijn ervaring hebben paarden onder een flexibeler zadel meer bewegingsvrijheid en lopen ze sneller ontspannen.
De boom uit een boomzadel.
Doordat een boomloos zadel dus geen harde boom heeft zijn ze flexibeler. Doordat ze flexibel zijn passen de zadels zich aan aan de rug van het paard, waardoor ze nog steeds goed liggen als je paard wat dikker of dunner wordt en meer of minder bespiering heeft. Ook past dit zadel zich tijdens het rijden continu aan en volgt alle bewegingen van het paard. Het paard zal een volledige bewegingsvrijheid ervaren door het ontbreken van de harde onderdelen die drukpunten kunnen geven. Door de nieuwste ontwikkelingen en het gebruik van de juiste pad en inlages is er toch voldoende steun om het gewicht van de ruiter op te vangen en is het zadel nog beter aan te passen aan het paard en het gebruikersdoel. De nieuwere boomloze zadels hebben een ander en verbeterd drukverdelingssysteem, waardoor zij wel hun flexibiliteit behouden maar toch het gewicht van de ruiter over het zadel verdeelt wordt. Door het gebruik van een pommel of fork (het voorboogje) wordt gezorgd dat het zadel niet strak op de schoft van het paard komt te liggen, het is van belang dat je de juiste maat pommel gebruikt voor jou paard.
Bij een boomloos zadel is het gebruik van de juiste pad en de juiste inlages van belang. Waar je bij een boomzadel het dekje alleen gebruikt als bescherming voor de rug van het paard en zodat je zadel niet vies wordt, is de pad bij een boomloos zadel echt onderdeel van het zadel. Het gebruik van pad met de bijbehorende inlages geven de doorslag of het zadel goed op je paard ligt en geschikt is voor de doeleinde waarvoor je het wil gebruiken. Zo heeft een paard met opliggende ruggengraat heel andere inlages nodig dan een ronde pony, terwijl zij waarschijnlijk wel hetzelfde zadel passen. Het wordt bewust zo gedaan dat de inlages niet als kussens onder het zadels vast worden gemaakt, zodat de pasvorm makkelijk aangepast kan worden. Op deze manier kan een boomloos zadel voor meerdere paarden worden gebruikt en door het jaar heen worden aangepast aan de veranderingen van de paardenrug.
Doordat je niet rijd op een zadels met harde boom erin krijgt de ruiter een close-contact gevoel omdat je zo de bewegingen van het paard kunt voelen. De zadels liggen dichter op de rug van het paard waardoor je dus minder het gevoel hebt bovenop het paard te zitten. Hierdoor komen ook de (zit)hulpen die je aan je paard geeft zuiverder door, de communicatie is duidelijker.
De zadels geven over het algemeen een minder gedwongen zit, waardoor je als ruiter bijna verplicht wordt een onafhankelijke zit te ontwikkelen als je dit nog niet hebt. In het begin kan dat even wennen zijn. De pommel, cantle (achterste verhoging) en de beugels geven echter wel een gevoel van stevigheid. Ook zul je er in het begin aan moeten wennen dat je de bewegingen van het paard beter voelt doorkomen en dat je paard jou bewegingen beter voelt. Dit is echter een kwestie van wennen, eventueel met ondersteuning van een goede instructeur om een onafhankelijke zit te ontwikkelen. Als je eenmaal gewent bent aan het boomloos rijden zul je zien dat je houding vooruitgaat, en je paard zich makkelijker kan ontwikkelen. Je zult niet meer anders willen.
Het VPS systeem van Barefoot.
Semi-boomloos
Er zijn veel merken op de markt die zeggen boomloos te zijn maar in feite semi-boomloos zijn. Deze zadels bevatten geen harde boom zoals bovenaan beschreven en op de foto te zien is. Echter maken ze bij deze zadels vaak wel gebruik van kussens die versteviging bieden of bevatten een flexibere of verstelbare boom, of een boom waarvan een deel verstelbaar is. Deze zadels zijn een stuk flexibeler dan een boomzadel, maar hebben in sommige gevallen nog steeds harde delen die wel degelijk perfect passend moeten zijn en regelmatig nagekeken moeten worden en zo nodig op maat gemaakt. De semi-boomloze zadels zitten vaak wat smaller dan de volledig boomloze zadel. Afhankelijk van het merk en type zadel zul je hetzelfde close-contact gevoel ervaren. Dat is geheel persoonlijk.
Bij een volledig boomloos zadel heb je te maken met de pasvorm, de pommelmaat en het gebruik van de juiste inlages. De pommel en de inlages zijn door jezelf te vervangen en te controleren en ook de pasvorm kun je makkelijk zelf controleren.
Bij een semi-boomloos zadel is de afstelling van de kussens en gebruik van de juiste inlages belangrijk. Ook hier kun je de pasvorm vaak zelf controleren.
Flexibele boom en verstelbare boom.
Je hebt ook zadels met een flexibele boom. Daar zit wel een boom in, maar die is gemaakt van een zachter materiaal en beweegt enigzins met het paard mee. Deze bomen zijn vaak aanpasbaar.
Bij zadels met een verstelbare boom heb je een harde boom binnenin. Die boom is breder en smaller te zetten door een zadelmaker. Hierdoor kan de boom makkelijker door de seizoenen heen aan het paard aangepast worden. Het blijft dan dus wel van belang je zadel regelmatig te laten nakijken en verstellen door een zadelpasser.
Is (semi-)boomloos rijden voor iedereen?
Er zijn voor iedere discipline boomloze zadels op de markt met de bijbehorende accessoires. Het boomloos rijden is binnen alle disciplines op wedstrijden toegestaan. Er worden echter soms wel eisen gesteld aan de uiterlijke kenmerken van het zadel. Tegenwoordig zijn er zelfs boomloze zadels op de markt die qua uiterlijk zo dicht bij een boomzadel komen dat ze nauwelijks te onderscheiden zijn.
Waar je rekening mee moet houden, is dat je als ruiter de bewegingen van het paard veel meer door krijgt. Hierdoor zijn sommige ruiters in het begin uit balans en hebben zij een tijdje nodig om te wennen, of kan er gekozen worden om toch niet naar boomloos te gaan. Ook niet alle paarden reageren fijn op boomloos, sommige paarden reageren dan ineens extra sterk op de ruiter. Dit is iets wat tijdens een consult of proefperiode snel gemerkt zal worden.
Kosten
Een nieuw boomloos zadel van goede kwaliteit kost als complete set zo tussen de €800,- en €2500,- afhankelijk van welke model je graag wil hebben met welke accessoires. De kale zadels zijn over het algemeen goedkoper dan een boomzadel, de pad die erbij hoort is vaak duurder en de overige accessoires zijn vergelijkbaar qua prijs.
De Deuber lijn is in een hogere prijsklasse en beginnen bij €2000,- tot €5000,- als je het heel bont maakt.
Je hebt bij een zadel zonder kussens heb je vaak geen terugkerende kosten zoals het opvullen van de kussens. Wel hoor je de inlages af en toe te vervangen, deze kosten tussen de €11,- en €80,-. Bij de zadels met kussens dienen de kussens regelmatig gecontroleerd en indien nodig bijgevuld te worden, ook kunnen ze worden vervangen of in geheel opnieuw gevuld wanneer de vulling te plat of bobbelig is geworden.
Doordat het zadel met je paard mee beweegt blijft het goed passen nadat het aangemeten is. Bij het dikker en dunner worden van het paard is het verstellen van het kopijzer, verwisselen van de pommel, verwisselen van het kopijzer en/of inlages vaak voldoende.
Let wel op als het paard sterk veranderd is vanwege ziekte, omdat hij nog in de groei is, een sterk wisselende manier van trainen oid, dan bestaat de kans dat het model zadel dat je hebt toch niet meer de juiste pasvorm heeft. Ook bij paarden die nog niet volledig uitgegroeid zijn bestaat er een kans dat je zadel na verloop van tijd toch niet meer past.